Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

rerum humanarum

  • 1 weltklug

    weltklug, rerum od. rerum humanarum prudens. rerum humanarum gnarus od. peritus. morum peritus (der Weltkenntnis hat). – callidus. versutus (gescheit, schlau übh.).

    deutsch-lateinisches > weltklug

  • 2 sapiens

    [st1]1 [-] săpiens, entis: part. présent de sapio.    - abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gén. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296; sapientium, id. O. 3, 21, 14 a - intelligent, sage, raisonnable, prudent.    - Cic. Off. 1, 16; Clu. 84.    - sapiens rerum humanarum, Gell. 13, 8, 2: qui a l'expérience des choses humaines.    - sapiens sententiis, Cic. Br. 126: sage de pensées.    - sapiens excusatio, Cic. Att. 8, 12, 2: justification raisonnable.    - sapiens bestia, Plaut.: bête intelligente.    - dictum sapienti sat est, Plaut.: à bon entendeur, un mot suffit.    - qui utuntur vino vetere sapientes puto, Plaut. Cas. prol. 5: ceux qui boivent du vin vieux sont des connaisseurs.    - fecundae leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44: le connaisseur recherchera l'épaule du lièvre prolifique.    - sapientissima arborum, Plin. 16, 102: le plus sage des arbres [le mûrier qui fleurit tard].    - sapiens, entis, m.: l'homme sage, l'homme raisonnable. --- Hor. S. 1, 4, 115 ; 2, 2, 63; Ep. 1, 6, 15. b - adj. et subst. sage.    - cf. gr. σοϕός.    - Cic. Tusc. 4, 37 ; Div. 2, 61, etc.    - sapientium praecepta, Cic. Rep. 3, 7: les préceptes des sages.    - a viro sapiente: par un homme sage.    - consilio sapienti: par une décision sage.    - septem sapientes, Cic.: les sept sages (de la Grèce). --- Cic. Rep. 1, 12 ; de Or. 3, 137. [st1]2 [-] Săpiens, entis, m.: le Sage (surnom de plusieurs jurisconsultes).
    * * *
    [st1]1 [-] săpiens, entis: part. présent de sapio.    - abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gén. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296; sapientium, id. O. 3, 21, 14 a - intelligent, sage, raisonnable, prudent.    - Cic. Off. 1, 16; Clu. 84.    - sapiens rerum humanarum, Gell. 13, 8, 2: qui a l'expérience des choses humaines.    - sapiens sententiis, Cic. Br. 126: sage de pensées.    - sapiens excusatio, Cic. Att. 8, 12, 2: justification raisonnable.    - sapiens bestia, Plaut.: bête intelligente.    - dictum sapienti sat est, Plaut.: à bon entendeur, un mot suffit.    - qui utuntur vino vetere sapientes puto, Plaut. Cas. prol. 5: ceux qui boivent du vin vieux sont des connaisseurs.    - fecundae leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44: le connaisseur recherchera l'épaule du lièvre prolifique.    - sapientissima arborum, Plin. 16, 102: le plus sage des arbres [le mûrier qui fleurit tard].    - sapiens, entis, m.: l'homme sage, l'homme raisonnable. --- Hor. S. 1, 4, 115 ; 2, 2, 63; Ep. 1, 6, 15. b - adj. et subst. sage.    - cf. gr. σοϕός.    - Cic. Tusc. 4, 37 ; Div. 2, 61, etc.    - sapientium praecepta, Cic. Rep. 3, 7: les préceptes des sages.    - a viro sapiente: par un homme sage.    - consilio sapienti: par une décision sage.    - septem sapientes, Cic.: les sept sages (de la Grèce). --- Cic. Rep. 1, 12 ; de Or. 3, 137. [st1]2 [-] Săpiens, entis, m.: le Sage (surnom de plusieurs jurisconsultes).
    * * *
        Sapiens, sapientis. Cic. Sage.

    Dictionarium latinogallicum > sapiens

  • 3 sero

    [st1]1 [-] sērō, adv.: à une heure avancée, sur le soir, au soir, nuitamment; tard, tardivement; trop tard, quand il n'est plus temps.    - serius, Cic.: plus tard, trop tard.    - serius ocius, Hor.: tôt ou tard.    - quam serissime, Caes.: le plus tard possible.    - sero est, Cic.: il est bien tard maintenant. [st1]2 [-] sĕro, ĕre, rŭi, sertum: - tr. - nouer ensemble, lier, entrelacer, entremêler, mêler, enchaîner.    - seritote diem alternum ambo, Enn.: régnez alternativement de jour en jour.    - fati lege rerum humanarum ordo seritur, Liv. 25, 6: c'est par la loi du destin que se forme l'enchaînement des choses humaines (l'ordre du destin règle la chaîne de nos événements).    - serere certamina cum Patribus, Liv. 2.1: engager une lutte avec le sénat.    - bella ex bellis serendo, Sall. H. 4, 61, 20: en perpétuant l'état de guerre.    - serere sermonem (sermones): lier conversation, s'entretenir, conférer.    - multa inter sese vario sermone serebant, Virg. En. 6.160: ils échangeaient beaucoup de paroles sur des sujets divers.    - serere orationes, Liv.: composer des harangues. [st1]3 [-] sĕro, ĕre, sēvi, sătum: - tr. - semer, ensemencer, planter; semer, faire naître, créer, instituer, produire, causer, répandre; procréer, créer.    - serendum (est) lentem, Varr. R. R. 1, 32, 2: il faut semer les lentilles.    - nullam severis arborem, Hor. C. 1.18.1: garde-toi de planter aucun arbre.    - serere rumores, Virg. En. 12.228: divulguer (colporter) un bruit, une nouvelle.    - serere in sermonibus aliquid, Liv.: divulguer (colporter) un bruit, une nouvelle.    - serere invidiam inter + acc., Liv.: semer la discorde entre...    - serere lites, Plaut.: engendrer des procès.    - serere causam discordiarum, Suet. Calig. 26: répandre des germes de discorde.    - serere vulnera: blesser de tous côtés, faire des blessures.    - serere leges, Cic.: établir des lois.    - serere diuturnam rem publicam, Cic. Rep. 2, 3, 5: fonder un Etat durable.    - campum alterno sermone serunt, Stat.: ils traversent la plaine en discutant.    - voir satus [st1]4 [-] sero, serare, seratum: - tr. - fermer à clé.
    * * *
    [st1]1 [-] sērō, adv.: à une heure avancée, sur le soir, au soir, nuitamment; tard, tardivement; trop tard, quand il n'est plus temps.    - serius, Cic.: plus tard, trop tard.    - serius ocius, Hor.: tôt ou tard.    - quam serissime, Caes.: le plus tard possible.    - sero est, Cic.: il est bien tard maintenant. [st1]2 [-] sĕro, ĕre, rŭi, sertum: - tr. - nouer ensemble, lier, entrelacer, entremêler, mêler, enchaîner.    - seritote diem alternum ambo, Enn.: régnez alternativement de jour en jour.    - fati lege rerum humanarum ordo seritur, Liv. 25, 6: c'est par la loi du destin que se forme l'enchaînement des choses humaines (l'ordre du destin règle la chaîne de nos événements).    - serere certamina cum Patribus, Liv. 2.1: engager une lutte avec le sénat.    - bella ex bellis serendo, Sall. H. 4, 61, 20: en perpétuant l'état de guerre.    - serere sermonem (sermones): lier conversation, s'entretenir, conférer.    - multa inter sese vario sermone serebant, Virg. En. 6.160: ils échangeaient beaucoup de paroles sur des sujets divers.    - serere orationes, Liv.: composer des harangues. [st1]3 [-] sĕro, ĕre, sēvi, sătum: - tr. - semer, ensemencer, planter; semer, faire naître, créer, instituer, produire, causer, répandre; procréer, créer.    - serendum (est) lentem, Varr. R. R. 1, 32, 2: il faut semer les lentilles.    - nullam severis arborem, Hor. C. 1.18.1: garde-toi de planter aucun arbre.    - serere rumores, Virg. En. 12.228: divulguer (colporter) un bruit, une nouvelle.    - serere in sermonibus aliquid, Liv.: divulguer (colporter) un bruit, une nouvelle.    - serere invidiam inter + acc., Liv.: semer la discorde entre...    - serere lites, Plaut.: engendrer des procès.    - serere causam discordiarum, Suet. Calig. 26: répandre des germes de discorde.    - serere vulnera: blesser de tous côtés, faire des blessures.    - serere leges, Cic.: établir des lois.    - serere diuturnam rem publicam, Cic. Rep. 2, 3, 5: fonder un Etat durable.    - campum alterno sermone serunt, Stat.: ils traversent la plaine en discutant.    - voir satus [st1]4 [-] sero, serare, seratum: - tr. - fermer à clé.
    * * *
    I.
        Sero, seris, seui, satum, serere. Caesar. Semer, Ensemencer, Emblaver, Planter, Pourplanter, Poursemer.
    \
        Serere, per translationem: vt Serere bella. Liu. Semer guerre.
    \
        Bella sermonibus serere. Liuius. Espandre et semer un bruit de guerre.
    \
        Certamina leuia serere. Liuius. Faire des escarmouches, Escarmoucher.
    \
        Certamina serere cum aliquibus. Liu. Semer noises.
    \
        Colloquia cum aliquo serere. Liu. Parlementer avec luy, Deviser.
    \
        Apud infimae plebis homines crimina serebant in Senatum. Liu. Mesdisoyent des Senateurs, et les blasmoyent de plusieurs choses.
    \
        Lites serere. Plaut. Faire noise entre aucuns.
    \
        Mentionem alicuius rei serere ad vulgus. Liu. Semer quelque propos parmi le commun peuple.
    \
        Sermones serere. Plin. iunior. Deviser, Tenir propos les uns avec les autres.
    \
        Seritur, pen. corr. Impersonale. Plaut. Mihi istic nec seritur, nec metitur. Je ne fay point ici mon prouffit, Je n'y prends, ne n'y mets.
    II.
        Sero, seris, serui, diuisis syllabis, sertum, serere. Approcher, Mettre aupres.
    \
        Serere. Adjancer et ordonner.
    III.
        Sero, Aduerbium. Plaut. Tard, Bien à loing, Bien à tard.
    \
        Nihil te nunc quidem moneo: sero est enim. Cicero. Il est trop tard.
    \
        Contra ea Titurius sero facturos clamitabat. Caesar. Trop tard, Hors temps et saison.
    \
        Eo die venit sero alter Consul. Cic. Au soir, Au vespre.

    Dictionarium latinogallicum > sero

  • 4 mutatio

    mūtātio, ōnis, f. (muto), I) die Änderung, Veränderung, crebra coloris, V. der Gesichtsfarbe (aus Furcht usw.), Cic.: rerum (des Staates, der Staatsverfassung), Cic.: rerum in deterius, Umschlag der Dinge zum Schlimmen, unglückliche Wendung der Dinge, Tac. ann. 12, 64: consilii, Cic.: facere mutationem alcis rei, etw. ändern, Cic. – Plur., mutationes caeli, Cic. de nat. deor. 1, 4: mutationes aëris vel provinciarum, Lust- u. Ortsveränderungen, Plin. Val. 2, 21. – II) die Vertauschung, der Wechsel, 1) im allg.: vestis, Ter.: frequens castrorum, Veget. mil.: officiorum, wechselseitige Erweisung usw., Cic.: rerum humanarum, Liv.: m. subj. Genet., mutatione ementium, durch den W. der Käufer = dadurch, daß sie durch Kauf aus einer Hand in die andere übergingen, Tac.: mutatio inter me atque illum ut nostris fiat filiis, Plaut. capt. 366. – 2) insbes.: a) der Tausch, Umtausch der Waren, necessaria mutationibus (durch Tauschhandel) potius quam pretiis (gegen bares Geld) parant, Solin. 22, 7. – b) das Umwechselnder Pferde, der Postwechsel, spät. ICt. – c) als milit. t. t., mutatio militiae, die Strafversetzung zu einem geringeren Truppenteil, die Degradation, Modestin, dig. 49, 16, 3. § 1. – d) als gramm. t. t., der Wechsel, casus, Quint. 9, 3, 85. – e) als rhet. t. t. = ἀλλοίωσις, ὑπαλλαγή, die Vertauschung des Ausdrucks, Quint. 9, 3, 92.

    lateinisch-deutsches > mutatio

  • 5 Wechsel

    Wechsel, I) Abwechselung: Genet. vicis, Akk. vicem, Abl. vice, Plur. vices (Wechsel, Abwechselung übh., z.B. commotus [gerührt] vice fortunarum humana rum: u. vices interrogandi et respondendi). – vicissitudo. vicissitudines (die ste tige Folge. die fortdauernde Abwechselung, z.B. vic. temporum: u. vicissitudines dierum noctiumque od. diurnae nocturnaeque: u. vic. anniversariae [W. der Jahreszeiten]). – varietas) Mannigfaltigkeit, die sich an einem u. demselben Gegenstande zeigt, z.B. tem porum: u. in omni rerum mearum varietate).mutatio. commutatio: Veränderung, Umschlag, z.B. mut [2645] equorum od. iumentorum: u. mut. rerum humanarum: u. crebrae mutationes aestuum: u. insperata comm. rerum). – W. der Regierung, s. Regierungswechsel. – den W. des Schicksals erfahren, alteram fortunam experiri. – II) Geldverschreibung: syngrăpha. – einen W. ausstellen, conscribere syngrapham; perscribere pecuniam (das Geld zur Auszahlung anweisen): sich einen W. von jmd. geben, ausstellen lassen, syngrapham facere cum alqo: jmdm. Geld gegen einen W. borgen, alci pecuniam per syngrapham credere: Geld durch W. übermachen, pecuniam permutare od. bl. permutare (z.B. einen W. nach Athen übermachen, Athenas permutare): sich von jmd. Geld durch W. übermachen lassen, permutare cum alqo; permutationem facere cum alqo: das Geld durch einen W. auf jmd. bezahlen, pecuniam ab alqo repraesentare: auf einen W. klagen, ex syngrapha agere.

    deutsch-lateinisches > Wechsel

  • 6 mutatio

    mūtātio, ōnis, f. (muto), I) die Änderung, Veränderung, crebra coloris, V. der Gesichtsfarbe (aus Furcht usw.), Cic.: rerum (des Staates, der Staatsverfassung), Cic.: rerum in deterius, Umschlag der Dinge zum Schlimmen, unglückliche Wendung der Dinge, Tac. ann. 12, 64: consilii, Cic.: facere mutationem alcis rei, etw. ändern, Cic. – Plur., mutationes caeli, Cic. de nat. deor. 1, 4: mutationes aëris vel provinciarum, Lust- u. Ortsveränderungen, Plin. Val. 2, 21. – II) die Vertauschung, der Wechsel, 1) im allg.: vestis, Ter.: frequens castrorum, Veget. mil.: officiorum, wechselseitige Erweisung usw., Cic.: rerum humanarum, Liv.: m. subj. Genet., mutatione ementium, durch den W. der Käufer = dadurch, daß sie durch Kauf aus einer Hand in die andere übergingen, Tac.: mutatio inter me atque illum ut nostris fiat filiis, Plaut. capt. 366. – 2) insbes.: a) der Tausch, Umtausch der Waren, necessaria mutationibus (durch Tauschhandel) potius quam pretiis (gegen bares Geld) parant, Solin. 22, 7. – b) das Umwechselnder Pferde, der Postwechsel, spät. ICt. – c) als milit. t. t., mutatio militiae, die Strafversetzung zu einem geringeren Truppenteil, die Degradation, Modestin, dig. 49, 16, 3. § 1. – d) als gramm. t. t., der Wechsel, casus, Quint. 9, 3, 85. – e) als rhet. t. t. = ἀλλοίωσις, ὑπαλλαγή, die Vertauschung des
    ————
    Ausdrucks, Quint. 9, 3, 92.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > mutatio

  • 7 regimen

    rĕgĭmen, ĭnis, n. [rego], a guiding, guidance, direction (freq. only after the Aug. per., esp. in. Tac.; not in Cic. or Cæs.).
    I.
    Lit.:

    regimen equorum exercere,

    Tac. A. 13, 3 fin.:

    classis,

    Vell. 2, 85, 2; cf.:

    procellis regimen impedire,

    Tac. A. 2, 23:

    equarum,

    id. ib. 13, 3:

    vocis sermonisque regimen primores (dentes) tenet,

    Plin. 7, 16, 15, § 70.—
    B.
    Poet., concr., a rudder:

    frangitur et regimen,

    Ov. M. 11, 552:

    regimen carinae Flectere,

    id. ib. 3, 593: cum magnus inhorruit Auster... Non regimen prodest, Petr. poët. 123, 235. —
    II.
    Trop., a guiding, governing, directing; rule, guidance, government, command.
    A.
    In gen.: in quo (sc. animo) consilium vitae regimenque locatum est, * Lucr. 3, 95:

    regimen totius magistratūs penes Appium erat,

    Liv. 3, 33:

    rerum,

    id. 6, 6:

    summae rei penes Germanicum,

    Tac. A. 1, 31:

    regimen tenere,

    id. ib. 13, 49:

    cohortium,

    id. ib. 12, 42:

    morum legumque,

    Suet. Aug. 27 fin.:

    virtutis vestrae,

    Tac. H. 1, 84: in omnia [p. 1550] regimen, id. A. 3, 47.—
    B.
    In partic., the direction of State affairs, rule, government, Enn. ap. Fest. p. 278 (Ann. v. 400 Vahl.);

    id. ap. Censor. Fragm. c. 14 (Trag. v. 381 ib.): regimen suscipere,

    Tac. A. 4, 9:

    regimen manu tractare cruentum,

    Stat. Th. 11, 658.—
    C.
    Concr., a ruler, director, governor:

    regimen rerum,

    i. e. of the State, Liv. 4, 31, 5:

    rerum humanarum,

    Val. Max. 1, 1, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > regimen

  • 8 compleo

    com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.

    II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae, Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa, Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – / Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R.

    lateinisch-deutsches > compleo

  • 9 despicientia

    dēspicientia, ae, f. (despicio), die Verachtung, rerum externarum, Cic.: rerum humanarum, Cic. u. Anbros. de off. 1, 36, 183: magnitudinem animi despicientia in contemnendis honoribus imitatur, Cic.

    lateinisch-deutsches > despicientia

  • 10 sapiens

    sapiēns, entis, Abl. ente PAdi. (v. sapio), weise, einsichtig, einsichtsvoll, vernünftig, verständig, klug, I) im allg. (Ggstz. brutus, stultus), v. Pers., vir, Cic.: rex aequus ac sapiens, Cic.: puella, Ov.: quis sapientior ad coniectuam rerum futurarum? Cic.: Cyrus ille Perses iustissimus fuit sapientissimusque rex, Cic.: mit Genet., sapiens rerum humanarum, Gell. 13, 8, 2: eligendae mortis, Augustin. epist. 204, 7. – von Tieren, mus pusillus quam sit sapiens bestia, Plaut.: animalia sapientiora, Plin. – v. Lebl., excusatio, Cic.: vita, Nep.: consilium, Ov.: vera et sapiens animi magnitudo, Cic.: sapientior aetas, Ov.: sapientissima arborum, v. Maulbeerbaum, weil er nach geendigter Kälte ausschlägt, Plin. – subst. = der Einsichtsvolle, Vernünftige, Verständige, Kluge (Ggstz. brutus, stultus, demens), dictum sapienti sat est, Plaut.: insani sapiens nomen ferat, Hor.: sapiens ex bruto numquam potest oriri, Lact. – als Beiname der Juristen L. Atilius, M. Kato u.a., Cic. – II) prägn., wie σοφός, voll höherer Einsicht in den Gang u. Wert der Dinge, weise, subst. der Weise (verschieden von prudens, dem Weltklugen), Cic.: septem sapientes, die bekannten sieben Weisen der Griechen, Val. Max.: dafür oft bl. septem, Cic. – / Genet. Plur. in Prosa jetzt nach den besten Hdschrn. überall sapientium in den neuesten Texten; sapientum bei Lucr. 2, 8 u. Hor. sat. 2, 3, 296. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 2, 138 u. Index.

    lateinisch-deutsches > sapiens

  • 11 vsus

        Vsus, huius vsus, masc. gen. Cic. Usage, Usance.
    \
        Bellicus vsus. Quintil. Usage de guerre.
    \
        Laborum vsus. Luca. Accoustumance, ou Longue experience de, etc.
    \
        Ad medicinae tantum vsum. Plin. On s'en sert, ou On en use seulement en medecine.
    \
        Vsus oculorum cessat. Curt. Quand on ne voit goutte.
    \
        Sermonis vsus. Plin. L'usage de la parolle.
    \
        Vsu bellorum exercitus. Cic. Ayant grande experience touchant le faict de la guerre, Fort experimenté et exercité en guerre.
    \
        Tres biremes adpulere ad vsus commeantium illo mari. Tacit. Pour l'usage, etc.
    \
        Humanis vsibus apta Ceres. Ouidius. Le blé servant à l'usage des hommes.
    \
        Haec sunt in vsu medico. Plin. On use, ou On se sert de ces choses en medecine.
    \
        Peruius vsus tectorum. Virgil. Un passage, ou chemin qui passe à travers du logis.
    \
        Antecedere vsu rerum. Cic. Avoir plus de congnoissance et practique ou experience des affaires qu'un autre.
    \
        Colligere vsum patiendi. Ouid. S'accoustumer à souffrir.
    \
        Conuertere pecuniam publicam in suos vsus. Papinianus. A son prouffit particulier.
    \
        Cuius disciplinae vsus in nostram vsque aetatem descendit. Quintil. Est venu, etc.
    \
        Disponere vsum diuitiarum. Quintil. Ordonner comment on doibt user des richesses.
    \
        Phoebe pater, si das vsum mihi nominis huius, etc. Ouid. Si tu me permets user de ce nom, et de t'appeler mon pere.
    \
        - nulli gestanda dabantur Signa ducis: nisi qui scelerum iam fecerat vsum. Lucan. Fors à celuy qui desja estoit usité et accoustumé à faire meschancetez.
    \
        Haberi vsui. Tacit. Estre prouffitable.
    \
        Vsus indiget horum. Virgil. On ha necessairement à faire de ces choses pour s'en servir.
    \
        Quaedam mancipat vsus. Horat. Longue jouissance donne possession, à scavoir par prescription.
    \
        Nescis quo valeat nummus, quem praebeat vsum? Horat. A qui l'argent sert?
    \
        In vsu esse. Plin. Estre en usage.
    \
        Amor dum temperat vsum. Ouid. Tandis que l'accoustumance rendra l'amour plus temperé.
    \
        Vsus, vel vsu venit. Cic. Il advient.
    \
        Mihi vsu venit hoc, scio. Terent. Cela m'est advenu.
    \
        Hoc illud his vsu venire solet, vt quicquid dixerint a, etc. Cic. Cela leur advient souvent que, etc.
    \
        Vsus. Cic. Prouffit, Utilité.
    \
        Vsui esse. Plaut. Servir et aider.
    \
        Non sine vsu fuerit, introspicere illa primo aspectu leuia. Tacit. Cela ne sera point sans prouffit, Cela prouffitera.
    \
        Ex vsu nostro est. Terent. C'est nostre prouffit.
    \
        Deos curam rerum humanarum agere credi, ex vsu vitae est. Plin. Il est utile et prouffitable à la vie humaine.
    \
        Ex suo vsu. Tacit. Pour son prouffit.
    \
        Ex vsu temporis huc illuc meabant. Tacit. Quand le temps le requeroit.
    \
        Nunc viribus vsus. Virgil. Il est maintenant besoing de monstrer sa force, Maintenant fault il monstrer, etc.
    \
        De caeteris studiis alio loco dicemus, si vsus fuerit. Cic. S'il est besoing.
    \
        Mihi sic est vsus: tibi vt opus est facto, face. Terentius. Il fault que je le face ainsi pour ceste heure, Il m'est besoing de le faire ainsi.
    \
        Ad eam rem vsus est tua mihi opera. Plaut. J'ay besoing de ton aide.
    \
        - siquid vsus venerit, Meminisse ego hanc rem vos volo. Plaut. S'il en est besoing.
    \
        Non vsus veniet, spero. Terent. J'espere qu'il n'en sera point de necessité, ou de besoing.
    \
        Vsus. Cic. Conversation.
    \
        Quotidianus vsus. Sallust. Conversation et hantise ordinaire.
    \
        Vsus mihi magnus cum eo. Cicero. J'ay grande familiarité et privauté avec luy.
    \
        Inter nosmetipsos vetus vsus intercedit. Cic. Nous sommes fort amis et privez ensemble de toute antiquité.

    Dictionarium latinogallicum > vsus

  • 12 compleo

    com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne
    ————
    humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce
    ————
    complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.
    II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae,
    ————
    Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa,
    ————
    Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > compleo

  • 13 despicientia

    dēspicientia, ae, f. (despicio), die Verachtung, rerum externarum, Cic.: rerum humanarum, Cic. u. Anbros. de off. 1, 36, 183: magnitudinem animi despicientia in contemnendis honoribus imitatur, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > despicientia

  • 14 sapiens

    sapiēns, entis, Abl. ente PAdi. (v. sapio), weise, einsichtig, einsichtsvoll, vernünftig, verständig, klug, I) im allg. (Ggstz. brutus, stultus), v. Pers., vir, Cic.: rex aequus ac sapiens, Cic.: puella, Ov.: quis sapientior ad coniectuam rerum futurarum? Cic.: Cyrus ille Perses iustissimus fuit sapientissimusque rex, Cic.: mit Genet., sapiens rerum humanarum, Gell. 13, 8, 2: eligendae mortis, Augustin. epist. 204, 7. – von Tieren, mus pusillus quam sit sapiens bestia, Plaut.: animalia sapientiora, Plin. – v. Lebl., excusatio, Cic.: vita, Nep.: consilium, Ov.: vera et sapiens animi magnitudo, Cic.: sapientior aetas, Ov.: sapientissima arborum, v. Maulbeerbaum, weil er nach geendigter Kälte ausschlägt, Plin. – subst. = der Einsichtsvolle, Vernünftige, Verständige, Kluge (Ggstz. brutus, stultus, demens), dictum sapienti sat est, Plaut.: insani sapiens nomen ferat, Hor.: sapiens ex bruto numquam potest oriri, Lact. – als Beiname der Juristen L. Atilius, M. Kato u.a., Cic. – II) prägn., wie σοφός, voll höherer Einsicht in den Gang u. Wert der Dinge, weise, subst. der Weise (verschieden von prudens, dem Weltklugen), Cic.: septem sapientes, die bekannten sieben Weisen der Griechen, Val. Max.: dafür oft bl. septem, Cic. – Genet. Plur. in Prosa jetzt nach den besten Hdschrn. überall sapientium in den neuesten Texten; sapientum bei Lucr. 2, 8 u. Hor.
    ————
    sat. 2, 3, 296. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 2, 138 u. Index.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sapiens

  • 15 compleo

    com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit., of material objects.
    A.
    In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.
    (α).
    Alone:

    hostes fossam complent,

    Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

    tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

    Cic. Ac. 2, 40, 125:

    metu, ne compleantur navigia,

    Liv. 41, 3, 2:

    deducunt socii navis et litora conplent,

    Verg. A. 3, 71:

    conplebant Laidos aedes (amatores),

    Prop. 2, 6, 1:

    corpora quae loca complerent,

    occupy space, Lucr. 1, 522:

    legiones cum loca Camporum complent,

    id. 2, 324:

    milites complent murum,

    Caes. B. G. 7, 27:

    vigiles domum Flavii complevere,

    Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

    scrobem ad medium,

    Col. Arb. 4, 5:

    non bene urnam,

    Ov. M. 12, 616:

    vascula,

    Quint. 1, 2, 28:

    paginam,

    to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

    speluncas, of the winds,

    Lucr. 6, 197.—
    (β).
    With abl. of material, etc.:

    fossas sarmentis et virgultis,

    Caes. B. G. 3, 18:

    totum prope caelum... humano genere conpletum est,

    Cic. Tusc. 1, 12, 28:

    mundum animorum multitudine,

    id. Div. 2, 58, 119:

    bestiis omnium gentium circum conplere,

    Liv. 44, 9, 4:

    naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

    id. 42, 62, 6:

    Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

    id. 30, 28, 4:

    quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

    Cic. Clu. 34, 93:

    munus Apolline dignum libris,

    Hor. Ep. 2, 1, 217:

    late loca milite,

    Verg. A. 2, 495:

    naves serpentibus,

    Nep. Hann. 11, 6:

    amphoras plumbo,

    id. ib. 9, 3:

    statuas aëneas pecuniā,

    id. ib. 9, 3:

    horrea messibus,

    Luc. 3, 66:

    complentur moenia et tecta maerentium turbā,

    Tac. A. 3, 1:

    Palatium multitudine et clamoribus complebant,

    id. ib. 14, 61:

    virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

    id. ib. 4, 51; cf.

    also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

    Cic. N. D. 2, 51, 128.—
    (γ).
    With gen.:

    conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

    Cic. Sen. 14, 46:

    cum completus jam mercatorum carcer esset,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    quae causa... ararum conpleverit urbis,

    Lucr. 5, 1162.—
    B.
    Esp.
    1.
    In milit. lang.
    a.
    To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

    legiones in itinere,

    Caes. B. C. 1, 25:

    cohortes pro numero militum complet,

    Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

    legione completā per maniplos,

    Sil. 8, 119.—
    b.
    To man, fill with men:

    classem Romanam sociis navalibus,

    Liv. 24, 11, 9:

    naves colonis pastoribusque,

    Caes. B. C. 1, 56; cf.:

    has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

    id. ib. 2, 4:

    naves bis denas aut plures,

    Verg. A. 11, 327 Serv.—
    2.
    To fill, impregnate:

    alias (mulieres),

    Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—
    3.
    Transf., of light, sound, etc. (freq.).
    a.
    To fill with light, maké full:

    ut cuncta suā luce conpleat (sol),

    Cic. Rep. 6, 17, 17:

    mundum suā luce,

    id. N. D. 2, 46, 119:

    terras largā luce,

    id. ib. 2, 19, 43:

    orbem (luna),

    Tib. 2, 4, 18:

    lunae se cornua lumine complent,

    Verg. A. 3, 645:

    quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

    Lucr. 5, 595.—
    b.
    To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

    omnia clamoribus,

    Lucr. 4, 1014:

    omnia vocibus,

    id. 5, 1065:

    nemus querellis,

    id. 2, 358; cf.:

    nemus timendā voce,

    Hor. Epod. 6, 9:

    aëra tinnitibus et murmure,

    Ov. M. 14, 537:

    atria ululatu,

    id. ib. 5, 153:

    atria fremitu,

    id. ib. 5, 3 et saep.:

    fremitu aequora,

    Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

    aures (sonus),

    Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

    caelum clamore,

    Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—
    c.
    Of odors, etc.:

    omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —
    4.
    Transf., to cover, overwhelm:

    Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

    i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

    vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

    Plaut. Am. 1, 1, 95.—
    5.
    To fill, sate with food or drink:

    multo cibo et potione,

    Cic. Tusc. 5, 35, 100:

    se flore Liberi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8:

    haec avis scribitur conchis se solere conplere,

    Cic. N. D. 2, 49, 124.—
    II.
    Trop.
    A.
    To supply fully, furnish abundantly:

    exercitum omni copiā,

    Caes. B. C. 2, 25 fin.
    B.
    To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

    completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

    Cic. Agr. 3, 1, 3:

    reliquos (milites) bonā spe,

    Caes. B. C. 2, 21:

    aliquem gaudio,

    Cic. Fin. 5, 24, 69:

    taedio,

    Quint. 8, 6, 14:

    animos robore,

    Luc. 5, 412:

    omnia luctu,

    Sall. C. 51, 9:

    omnia terrore,

    Liv. 34, 9, 13:

    cuncta pavore,

    Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

    aliquem erroris et dementiae,

    Plaut. Am. 1, 2, 9:

    aliquem flagitii et formidinis,

    id. Men. 5, 5, 3.—
    C.
    To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

    lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

    Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

    his rebus completis legiones reduci jussit,

    Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

    nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

    Liv. 23, 35, 15:

    studia,

    Gell. 13, 5:

    conplent ea beatissimam vitam,

    Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

    summam promissi,

    id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

    rerum humanarum sorte completā,

    Curt. 10, 6, 6 al. —
    2.
    Of time, to finish, complete:

    Gorgias centum et septem conplevit annos,

    Cic. Sen. 5, 13:

    cum VII. et LXX. annos complesset,

    Nep. Att. 21, 1:

    Corvinus centesimum annum complevit,

    Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

    sua fata,

    Ov. Tr. 4, 10, 77:

    sua tempora,

    id. M. 15, 816:

    quinque saecula vitae suae,

    id. ib. 15, 395:

    materna tempora,

    i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

    semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

    Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.
    * A.
    Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—
    B.
    Trop., complete, perfect:

    completus et perfectus verborum ambitus,

    Cic. Or. 50, 168.—
    * Comp., Gell. 1, 7, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > compleo

  • 16 conpleo

    com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit., of material objects.
    A.
    In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.
    (α).
    Alone:

    hostes fossam complent,

    Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

    tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

    Cic. Ac. 2, 40, 125:

    metu, ne compleantur navigia,

    Liv. 41, 3, 2:

    deducunt socii navis et litora conplent,

    Verg. A. 3, 71:

    conplebant Laidos aedes (amatores),

    Prop. 2, 6, 1:

    corpora quae loca complerent,

    occupy space, Lucr. 1, 522:

    legiones cum loca Camporum complent,

    id. 2, 324:

    milites complent murum,

    Caes. B. G. 7, 27:

    vigiles domum Flavii complevere,

    Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

    scrobem ad medium,

    Col. Arb. 4, 5:

    non bene urnam,

    Ov. M. 12, 616:

    vascula,

    Quint. 1, 2, 28:

    paginam,

    to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

    speluncas, of the winds,

    Lucr. 6, 197.—
    (β).
    With abl. of material, etc.:

    fossas sarmentis et virgultis,

    Caes. B. G. 3, 18:

    totum prope caelum... humano genere conpletum est,

    Cic. Tusc. 1, 12, 28:

    mundum animorum multitudine,

    id. Div. 2, 58, 119:

    bestiis omnium gentium circum conplere,

    Liv. 44, 9, 4:

    naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

    id. 42, 62, 6:

    Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

    id. 30, 28, 4:

    quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

    Cic. Clu. 34, 93:

    munus Apolline dignum libris,

    Hor. Ep. 2, 1, 217:

    late loca milite,

    Verg. A. 2, 495:

    naves serpentibus,

    Nep. Hann. 11, 6:

    amphoras plumbo,

    id. ib. 9, 3:

    statuas aëneas pecuniā,

    id. ib. 9, 3:

    horrea messibus,

    Luc. 3, 66:

    complentur moenia et tecta maerentium turbā,

    Tac. A. 3, 1:

    Palatium multitudine et clamoribus complebant,

    id. ib. 14, 61:

    virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

    id. ib. 4, 51; cf.

    also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

    Cic. N. D. 2, 51, 128.—
    (γ).
    With gen.:

    conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

    Cic. Sen. 14, 46:

    cum completus jam mercatorum carcer esset,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    quae causa... ararum conpleverit urbis,

    Lucr. 5, 1162.—
    B.
    Esp.
    1.
    In milit. lang.
    a.
    To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

    legiones in itinere,

    Caes. B. C. 1, 25:

    cohortes pro numero militum complet,

    Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

    legione completā per maniplos,

    Sil. 8, 119.—
    b.
    To man, fill with men:

    classem Romanam sociis navalibus,

    Liv. 24, 11, 9:

    naves colonis pastoribusque,

    Caes. B. C. 1, 56; cf.:

    has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

    id. ib. 2, 4:

    naves bis denas aut plures,

    Verg. A. 11, 327 Serv.—
    2.
    To fill, impregnate:

    alias (mulieres),

    Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—
    3.
    Transf., of light, sound, etc. (freq.).
    a.
    To fill with light, maké full:

    ut cuncta suā luce conpleat (sol),

    Cic. Rep. 6, 17, 17:

    mundum suā luce,

    id. N. D. 2, 46, 119:

    terras largā luce,

    id. ib. 2, 19, 43:

    orbem (luna),

    Tib. 2, 4, 18:

    lunae se cornua lumine complent,

    Verg. A. 3, 645:

    quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

    Lucr. 5, 595.—
    b.
    To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

    omnia clamoribus,

    Lucr. 4, 1014:

    omnia vocibus,

    id. 5, 1065:

    nemus querellis,

    id. 2, 358; cf.:

    nemus timendā voce,

    Hor. Epod. 6, 9:

    aëra tinnitibus et murmure,

    Ov. M. 14, 537:

    atria ululatu,

    id. ib. 5, 153:

    atria fremitu,

    id. ib. 5, 3 et saep.:

    fremitu aequora,

    Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

    aures (sonus),

    Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

    caelum clamore,

    Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—
    c.
    Of odors, etc.:

    omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —
    4.
    Transf., to cover, overwhelm:

    Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

    i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

    vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

    Plaut. Am. 1, 1, 95.—
    5.
    To fill, sate with food or drink:

    multo cibo et potione,

    Cic. Tusc. 5, 35, 100:

    se flore Liberi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8:

    haec avis scribitur conchis se solere conplere,

    Cic. N. D. 2, 49, 124.—
    II.
    Trop.
    A.
    To supply fully, furnish abundantly:

    exercitum omni copiā,

    Caes. B. C. 2, 25 fin.
    B.
    To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

    completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

    Cic. Agr. 3, 1, 3:

    reliquos (milites) bonā spe,

    Caes. B. C. 2, 21:

    aliquem gaudio,

    Cic. Fin. 5, 24, 69:

    taedio,

    Quint. 8, 6, 14:

    animos robore,

    Luc. 5, 412:

    omnia luctu,

    Sall. C. 51, 9:

    omnia terrore,

    Liv. 34, 9, 13:

    cuncta pavore,

    Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

    aliquem erroris et dementiae,

    Plaut. Am. 1, 2, 9:

    aliquem flagitii et formidinis,

    id. Men. 5, 5, 3.—
    C.
    To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

    lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

    Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

    his rebus completis legiones reduci jussit,

    Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

    nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

    Liv. 23, 35, 15:

    studia,

    Gell. 13, 5:

    conplent ea beatissimam vitam,

    Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

    summam promissi,

    id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

    rerum humanarum sorte completā,

    Curt. 10, 6, 6 al. —
    2.
    Of time, to finish, complete:

    Gorgias centum et septem conplevit annos,

    Cic. Sen. 5, 13:

    cum VII. et LXX. annos complesset,

    Nep. Att. 21, 1:

    Corvinus centesimum annum complevit,

    Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

    sua fata,

    Ov. Tr. 4, 10, 77:

    sua tempora,

    id. M. 15, 816:

    quinque saecula vitae suae,

    id. ib. 15, 395:

    materna tempora,

    i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

    semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

    Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.
    * A.
    Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—
    B.
    Trop., complete, perfect:

    completus et perfectus verborum ambitus,

    Cic. Or. 50, 168.—
    * Comp., Gell. 1, 7, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > conpleo

  • 17 despicientia

    dēspĭcĭentĭa, ae, f. [despicio], a despising, contempt (very rare;

    perh. only in Cic.): in omnium rerum humanarum contemptione ac despicientia,

    Cic. Tusc. 1, 40:

    rerum externarum,

    id. Off. 1, 20:

    animi,

    id. ib. 2, 11:

    in contemnendis honoribus,

    id. Part. Or. 23, 81.

    Lewis & Short latin dictionary > despicientia

  • 18 magnificentia

    magnĭfĭcentĭa, ae, f. [magnificus], greatness in action or in sentiment, nobleness, distinction, eminence, high-mindedness, magnanimity; in a bad sense, boasting, bragging, etc.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    magnificentia est rerum magnarum et excelsarum cum anima ampla quadam et splendida propositione agitatio atque administratio,

    Cic. Inv. 2, 54, 163:

    et magnificentia et despicientia adhibenda est rerum humanarum,

    greatness of soul, id. Off. 1, 21, 72; id. Agr. 2, 8, 22.—
    B.
    Transf., of inanimate things, grandeur, magnificence, splendor, sumptuousness:

    epularum,

    Cic. Or. 25, 83:

    villarum,

    id. Off. 1, 39, 140:

    funerum et sepulcrorum,

    id. Leg. 2, 26, 66:

    liberalitatis,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    extra modum sumptu et magnificentia prodire,

    id. Off. 1, 39, 40:

    exhaustus magnificentiā publicorum operum,

    Liv. 1, 57:

    magnificentiae studium,

    Tac. A. 3, 55:

    publica magnificentia,

    Vell. 2, 1, 2.—
    II.
    Esp.
    1.
    Rhet. t. t., an imposing style, sounding or dignified language: his tribus narrandi virtutibus adiciunt quidam magnificentiam, quam megaloprepeian vocant, Quint. 4, 2, 61 sq.—
    2.
    In a bad sense:

    verborum magnificentia,

    pomposity of language, bombast, Cic. Lael. 6, 21:

    i hinc in malam crucem cum istac magnificentiā,

    Ter. Phorm. 5, 7, 37.—
    3.
    In partic., greatness of talent, great artistic skill, Plin. 36, 5, 4, § 19.

    Lewis & Short latin dictionary > magnificentia

  • 19 procuratio

    prōcūrātĭo, ōnis, f. [procuro].
    I.
    In gen.
    1.
    A caring for, taking care of, having the charge of a thing; a charge, superintendence, administration, management, procuration (class.):

    dum me rei publicae non solum cura, sed quaedam etiam procuratio multis officiis implicatum et constrictum tenebat,

    Cic. Ac. 1, 3, 11:

    dum necesse erat, unus omnia poterat: qui, postea quam magistratus creavit, sua cuique procuratio auctoritasque est restituta,

    id. Rosc. Am. 48, 139:

    procuratio templi,

    Varr. R. R. 1, 2, 2:

    mearum rerum existimationisque meae,

    Cic. Fam. 15, 13, 3:

    rerum humanarum,

    id. N. D. 1, 1, 3:

    ministerii,

    Liv. 4, 8:

    annonae,

    Cic. Att. 4, 1, 6:

    male gesta,

    Quint. 7, 4, 35.—In plur.:

    ad amplissimas procurationes promotus,

    charges, offices, Plin. Ep. 7, 31, 3.—
    2.
    An effort, aim, seeking for any thing (post-class.):

    quia benignitas eum per sese ipsa delectet, sine ullā recipiendae gratiae procuratione,

    Gell. 17, 5, 4.—
    II.
    In partic., of religious acts, an averting or expiating of an evil omen or crime by offering the proper sacrifices, an expiatory sacrifice, expiation (class.):

    cum terrae motus factus esset, ut sue plena procuratio fieret,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    prodigii,

    Liv. 7, 6:

    procurationes incesti,

    Tac. A. 12, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > procuratio

  • 20 domina

    ae f. [ domus ]
    1) госпожа, хозяйка Pl, Ter, C etc.
    2) повелительница, владычица (fortuna, rerum humanarum d. C; d. Cybela V); жена Цезаря-императора (domino et dominae feliciter! Su)
    3) возлюбленная, подруга Tib, Prp

    Латинско-русский словарь > domina

См. также в других словарях:

  • ORBIS Rerum humanarum — vide supra Orbes aenei …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Doctor rerum naturalium — Die Artikel Ph. D. und Doktor überschneiden sich thematisch. Hilf mit, die Artikel besser voneinander abzugrenzen oder zu vereinigen. Beteilige dich dazu an der Diskussion über diese Überschneidungen. Bitte entferne diesen Baustein erst nach… …   Deutsch Wikipedia

  • jurisprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, justi atque injusti scientia — /juraspruwdensh(iy)a est divaneram aetkwiy hyuwmsnersm riram nowtish(iy)3, jastay aetkwiy injastay sayensh(iy)a/ Jurisprudence is the knowledge of things divine and human, the science of what is right and what is wrong …   Black's law dictionary

  • jurisprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, justi atque injusti scientia — /juraspruwdensh(iy)a est divaneram aetkwiy hyuwmsnersm riram nowtish(iy)3, jastay aetkwiy injastay sayensh(iy)a/ Jurisprudence is the knowledge of things divine and human, the science of what is right and what is wrong …   Black's law dictionary

  • Jurisprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia; justi atque injusti scientia — Jurisprudence is the knowledge of things divine and human; it is the science of justice and injustice …   Ballentine's law dictionary

  • Glossary of ancient Roman religion — This is an incomplete list, which may never be able to satisfy particular standards for completeness. You can help by expanding it with reliably sourced entries. Ancient Roman religion …   Wikipedia

  • Comenius-Garten — Der Comenius Garten ist eine öffentlich zugängliche Gartenanlage am Böhmischen Dorf in Berlin Neukölln. Trägerverein ist der Förderkreis Böhmisches Dorf in Berlin Neukölln e. V., der dafür vom Land Berlin bezuschusst wird. Der Primátor von… …   Deutsch Wikipedia

  • Marcus Terentius Varro — (links), Mittelalterliche Illustration Marcus Terentius Varro (* 116 v. Chr. in Reate im Sabinerland, heute Rieti; † 27 v. Chr.) war der bedeutendste römische Polyhistor. Er wird oft nach seiner Herkunft als Reatinus bezeichnet zur Unterscheidung …   Deutsch Wikipedia

  • Lost work — A lost work is a document or literary work produced some time in the past of which no surviving copies are known to exist. Works may be lost to history either through the destruction of the original manuscript, or through the non survival of any… …   Wikipedia

  • Terentius Varro — Marcus Terentius Varro (links), Mittelalterliche Illustration Marcus Terentius Varro (* 116 v. Chr. in Reate, heute Rieti im Sabinerland; † 27 v. Chr.) war der bedeutendste römische Polyhistor …   Deutsch Wikipedia

  • Марк Теренций Варрон — В Википедии есть статьи о других людях с именем Марк Теренций Варрон. Варрон, Марк Теренций, (лат. Márcus Teréntius Várro, 116 27 гг. до н. э.) римский учёный энциклопедист и писатель. По месту рождения его иногда называют Варроном… …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»